שיטת ההוראה מרחוק והלמידה האישית שפותחה במיוחד באוניברסיטה הפתוחה, מאפשרת לכל סטודנט ללמוד על-פי תנאיו האישיים. זו שיטת לימוד שאינה תלויה במגבלות של מקום ואינה מותנית בשעות לימוד קשיחות, שכן אין היא מבוססת על קמפוס מרכזי ולא על מערכת שעות קבועה ואחידה.
הקורסים של האוניברסיטה הפתוחה שונים שוני מהותי מקורסים באוניברסיטאות אחרות. קורס באוניברסיטה הפתוחה הוא, בראש ובראשונה, יצירה אקדמית בדפוס: כרך או כמה כרכים שחוברו והופקו במיוחד בשביל הסטודנטים באוניברסיטה הפתוחה.
אולם, כדי להתאים את שיטות ההוראה מרחוק לעידן שבו אנו חיים, נעשה שימוש בקורסים רבים בהרצאות מוקלטות, ובאחרים נעשה שימוש בטכנולוגיות מתקדמות מבוססות אינטרנט, בהן ספר הלימוד בשלמותו נמצא באתר.
הקורסים מותאמים ללמידה עצמית: הם מחולקים בדרך כלל ליחידות לימוד שכל אחת מהן עוסקת בנושא מוגדר ומתוכננת ללמידה בזמן קצוב, חומר הלימוד מוסבר בבהירות מרבית, ומשולבים בו "כלי למידה עצמית" כמו שאלות מנחות, שאלות או תרגילים פתורים, ולעתים אף שאלות להערכה עצמית.
חלק מן הקורסים מבוססים על ספרי לימוד קיימים או מקראות (לעתים באנגלית), ומלוּוים במדריך למידה מפורט. מדריך הלמידה מדריך את הסטודנט אילו חלקים עליו לקרוא, מרחיב, מסביר ומבהיר קטעים או נושאים בספר הלימוד הדורשים זאת, ומכיל שאלות מנחות.
לכל קורס יש רכיבים של הנחיה קבוצתית בכיתות לימוד, שאינם חובה. מפגשי הנחיה נערכים במרכזי הלימוד של האוניברסיטה הפתוחה ברחבי הארץ. חלק ממרכזי הלימוד גם מספקים לסטודנטים שירותי ספרייה וציוד עזר, ומשמשים מקום מפגש לסטודנטים (עם המנחה או בלעדיו). הסטודנטים יכולים לבחור במפגשי הנחיה רגילה, במפגשי הנחיה מוגברת, במפגשי הנחיה אינטראקטיביים מרחוק ואף בלימודים ללא מפגשי הנחיה.
בנוסף, האוניברסיטה הפתוחה משלבת בקורסים טכנולוגיות מתקדמות לשיפור ההוראה מרחוק. לרוב הקורסים יש אתר באינטרנט. אתר הקורס כולל, בין היתר, מידע משלים, הפניות למאגרי מידע ולאתרים באינטרנט הקשורים לחומר הקורס, חומרים מולטימדיאליים וכן אפשרות לתקשורת שוטפת של הסטודנט עם צוות ההוראה ועם סטודנטים אחרים.
ישנם קורסים שבהם מתקיימים מפגשי ההנחיה באמצעות מערכות טכנולוגיות מתקדמות: מערכת אופק המאפשרת הוראה אינטראקטיבית מרחוק באמצעות תקשורת רחבת פס; כיתה וירטואלית המאפשרת הוראה על-גבי תשתית האינטרנט; ומערכת וידאו קונפרנס. רוב מפגשי ההנחיה האלה מוקלטים, וניתן לצפות בהם לאחר סיומם דרך אתר הקורס באינטרנט.
סטודנט שנרשם והתקבל לקורס של האוניברסיטה הפתוחה מקבל לביתו את חומרי הלימוד הכתובים של הקורס, ואת אלה מלווה חוברת הקורס המתארת בפירוט את מתכונת הקורס ואת מהלך הלימוד בו. החוברת, המוצגת גם באתר הקורס, מכילה פירוט של נושאי הלימוד בקורס, את לוח הזמנים והפעילויות שלו וכן את מועדי הגשת המטלות. כמו כן, מכילה החוברת את מטלות הקורס וכן בחינות גמר לדוגמה, המייצגות שאלוני בחינה שניתנו בקורס בסמסטרים קודמים, ויכולות לשמש כלי עזר נוסף בלימוד הקורס ולסייע בהכנה למבחן. מרכיב נוסף של הלימודים בקורס הן המטלות. סטודנט בקורס חייב להגיש במהלך הסמסטר כמה מטלות, שהן תרגילים או עבודות מסוגים שונים. הגשת המטלות מתבצעת באמצעות מערכת המטלות המקוונת או באמצעות הדואר. כן חייב הסטודנט לעמוד בבחינת הגמר של הקורס.
לכל קורס יש צוות הוראה המטפל בקשר עם הסטודנטים, בהנחיה של מפגשי לימוד, בבדיקת מטלות ובהדרכת עבודות.